Hoe kwamen jullie op dit idee?

‘Het kwam van onze zorgverleners zelf: zij ergerden zich aan de dubbele medicatiecontrole, omdat hen dit ophoudt in het werk. Daarnaast wilden ze meer autonomie: “Vertrouw ons gewoon.” Dat was het verzoek. De verzorgenden die dit spannend vinden en wel graag de dubbele controle willen laten uitvoeren, mogen dat gewoon doen. Maar het hoeft dus niet.’

Mag dat zomaar?

‘Als je dit goed kunt onderbouwen als IGJ op bezoek komt, wel ja. De dubbele medicatiecheck is een richtlijn waar je vanaf mag wijken. Zolang je maar kan onderbouwen waarom je wilt afwijken.’

Hoe doe je dit?

‘Door te laten zien dat we de medewerkers goed trainen in medicatieveiligheid. En we vertrouwen onze medewerkers, zij zijn de professionals en bepalen of een dubbele controle wenselijk is. Verder is aan deze afschaffing is een zorgvuldige pilot vooraf gegaan, die drie jaar duurde. Hierbij hebben we onder andere gemeten hoeveel medicatiefouten er nog worden gemaakt, en of deze voorkomen hadden kunnen worden met een dubbele controle.’

Wat bleek hieruit?

‘Het aantal medicatiefouten bleef nagenoeg gelijk, en in bijna alle gevallen maakte het geen verschil als er een dubbele controle had plaatsgevonden. In de paar gevallen waarin het wél had uitgemaakt, vinden we de winst ervan niet in verhouding staan met de winst om het níet te doen.’

Wat zijn de voordelen van het afschaffen van de dubbele medicatiecontrole?

‘Verzorgenden die intramuraal werken vinden het fijn dat ze geen collega hoeven te zoeken om die tweede paraaf te zetten. Het houdt de boel op, je moet je cliënten alleen laten, en de vraag is of het zoveel toegevoegde waarde heeft. De collega’s in de thuiszorg zijn ook blij dat ze geen foto’s hoeven te sturen naar andere collega’s, om vervolgens op een akkoord te wachten. En ze ervaren meer autonomie.’

Wie heeft deze dubbele controle eigenlijk bedacht?

‘Goede vraag. De dubbele medicatiecheck is opgenomen in de richtlijn over veilig medicatie geven. En deze richtlijn is weer bedacht door de zorgorganisaties zelf. Omdat we de verwachting hadden dat het aantal medicatiefouten dan aanzienlijk naar beneden zou gaan.’

Is dat ook zo?

‘Dat weten we niet eens, want dit is nooit wetenschappelijk onderzocht. Weet je wat het is: er gebeurt wel eens een incident in de zorg en dan willen we dat vervolgens koste wat kost voorkomen door nieuwe regels. Maar de zorg is mensenwerk, fouten kun je uiteindelijk nooit helemaal voorkomen, hoe hard je dit ook probeert af te timmeren met regels, mét de bijbehorende administratie. Ik ben ook lid van Radicale Vernieuwingen Zorg en ons motto is: van regels naar relatie. We willen minder administratielast, zodat er meer ruimte en aandacht komt voor de cliëntrelatie en meer vertrouwen in het vakmanschap van de verzorgende.’

Zijn jullie niet bang dat jullie door IGJ op de vingers worden getikt?

‘Die vraag krijgen we regelmatig van andere zorginstellingen. IGJ heeft hier nog geen audits uitgevoerd, maar we hebben hen, net als VWS, vanaf het begin meegenomen in het proces. Ze juichen het aan de ene kant toe, maar zijn vooral sceptisch, nog steeds, evenals VWS.’

Maar VWS probeert juist regels te schrappen, met het programma ‘Ontregel de zorg’?

‘Klopt. Maar onze actie bewijst hoe ontzettend lastig het is om daadwerkelijk regels te schrappen. Ik voer nog zoveel gesprekken om mensen uitleg te geven, waarom wij de dingen zoals we ze doen. Zoals scholen waarvan we stagiaires begeleiden: zij zeggen dat we dit écht niet mogen. Dat mogen we dus wel. Dit is ons nieuwe medicatiebeleid en daar hebben we goed over nagedacht en goed onderbouwd.’

Wat hopen jullie voor de toekomst?

‘We zouden graag zien dat dit landelijk ingevoerd, dat de richtlijn wordt aangepast. Maar VWS vindt dit ingewikkeld. Het laatste wat ze erover meldden was om wetenschappelijk te onderzoek erop los te laten. Maar dat bewijst niks, want er ligt ook geen wetenschappelijk onderzoek van de situatie vóórdat we dit beleid invoerden, dus je kunt het nergens mee vergelijken. Hoe is het mogelijk dat regels er zo ‘makkelijk’ bijkomen, maar is het zo lastig om ze eraf te halen? Mijn wens is dat dit in de toekomst makkelijker gaat.’

Waar komt die terughoudendheid vandaan, denk je?

‘Angst. Er zijn genoeg zorgorganisaties die dit interessant vinden en ons vragen hoe we dit hebben aangepakt. Maar uiteindelijk durven ze het niet aan. Bang om erop afgerekend te worden door IGJ, bang dat er een incident plaatsvindt. Als er iets verkeerd gaat, kun je je verschuilen achter beleid, de protocollen: “Ik heb alles volgens het boekje gedaan.” Maar wat heb je gedaan voor de cliënt? Het is verdrietig dat het zoveel jaar kost om iets simpels als een dubbele medicatiecheck eraf te krijgen. Want we moeten dit ook niet groter maken dan het is.’

Een medicatiefout is niet niks…

‘Klopt, maar we hebben tijdens de pilot maandelijks gemonitord hoe het ging, en de medicatiefouten namen dus niet toe. En we merkten juist dat verzorgenden nog meer gingen opletten bij de medicijncheck, want er is immers geen collega meer waarop je kunt ‘leunen’. Die zorgvuldigheid zorgt er ook voor dat die tweede check niet nodig is.’

Je zou denken dat een dubbele controle juist wel nodig is, door het personeelsgebrek. Je hoofd kan overlopen, dan is een extra paar ogen wel fijn?

‘Je kunt het ook omdraaien: door personeelsgebrek moeten we kijken hoe we tijd kunnen besparen, zodat verzorgenden zoveel mogelijk aandacht kunnen blijven geven aan de cliënt, in plaats van onnodige administratie, zoals een dubbele controle.’

Stel dat er wél een medicatiefout wordt gemaakt door het ontbreken van de dubbele controle?

‘Dan houden we nog steeds vast aan ons nieuwe beleid. Onze verzorgenden zijn razend enthousiast, het scheelt hen veel gedoe. En ze hebben hun handen vrij voor wat ertoe doet: aandacht voor de cliënt.’