Waar komt de vermoeidheid na besmetting met corona vandaan?
‘De oorzaak van deze klachten is nog steeds niet duidelijk. Op longfoto’s en na bloedonderzoek zien we bij deze patiënten geen afwijkingen en de longfunctie is normaal. En toch merken we dat veel mensen last van vermoeidheid hebben. Zij zijn in drie groepen in te delen: fysieke klachten, mentale klachten en cognitieve klachten.’

Wat betekent dit?

‘De eerste groep is snel vermoeid na lichamelijke inspanning, bijvoorbeeld traplopen of fysiek werk. Bij mentale klachten zijn mensen angstig en kunnen ze last hebben van depressieve gevoelens. Mensen die problemen met de cognitie hebben kunnen zich moeilijk concentreren, denken traag, zijn snel overprikkeld en hebben het gevoel dat hun hoofd vol watten zit. Dit noemen we ook ‘brainfog’. Zij hebben vaak ook last van slaapproblemen. Op longfoto’s van ic-patiënten zien we trouwens wel eens wat littekentjes op het longweefsel, die duiden op de doorgemaakte infectie. Maar die hebben geen enkele relatie met vermoeidheid. Sterker nog: we merken dat mensen die op een IC hebben gelegen vaak minder vermoeidheidsverschijnselen hebben dan mensen die een milde besmetting doormaakten en post-COVID klachten hebben.’

Toen we aan het begin van de coronacrisis een longarts interviewden, zei zij dat de vermoeidheidsklachten waarschijnlijk vooral tussen de oren zit…

‘Nee, dat vind ik te kort door de bocht. En daarvoor is de patiëntengroep met longcovid inmiddels te groot. De meesten hebben ook geen voorgeschiedenis van psychische problemen. We denken nu dat de vermoeidheid wel degelijk een lichamelijke oorzaak heeft, maar hoe precies, dat weten we nog niet. Er zou op microscopisch niveau in de spieren een chronische restontsteking kunnen zijn. Of er kunnen virusdeeltjes aanwezig zijn die het immuunsysteem triggeren, waardoor iemand vermoeid blijft. We kunnen dit niet bewijzen, maar er wordt wel veel onderzoek naar gedaan.’

Welke mensen hebben vooral last van deze vermoeidheidsklachten?

‘We zien dat met name mensen die een milde coronabesmetting hebben doorgemaakt, veel restverschijnselen kunnen ontwikkelen. Dat zijn dus de mensen die niet opgenomen zijn in het ziekenhuis, maar thuis ziek zijn. Meestal lijken ze aanvankelijk goed op te knappen, maar na een paar weken vallen ze terug en krijgen ze last van vermoeidheidsklachten. De belastbaarheid kan hierbij een rol spelen. Mensen willen te snel, te veel, waardoor ze tegen hun grenzen aanlopen.’

Hebben deze coronapatiënten een medische voorgeschiedenis?

‘Nee, meestal zijn het wat jongere mensen, veertigers, die normaal vrij gezond in het leven staan. We kunnen dus ook niet zeggen: mensen die roken hebben meer kans op klachten van longcovid.’

Is er nog meer bekend dan anderhalf jaar geleden?

‘Ja, we weten nu dat de vermoeidheidsklachten na drie maanden al een stuk minder zijn. En dat 95 procent van de coronapatiënten na een jaar weer de oude is. Dus dan zijn de vermoeidheidsklachten verdwenen. Verder blijkt uit onderzoek dat meer vrouwen dan mannen last hebben van de longcovid klachten. Ik vermoed dat dit komt omdat vrouwen eerder naar de dokter gaan met hun klachten, niet omdat ze vrouw zijn.’

En de behandeling van deze klachten? Wat helpt?

‘Het enige wat een aantoonbare verbetering geeft, is fysiotherapie in combinatie met ademhalingsoefeningen. De conditie krijgt een enorme knauw na een coronabesmetting. Het is belangrijk om dit onder begeleiding weer op te bouwen. Dat gebeurt met langdurige, intensieve fysiotherapie. Soms worden mensen wel een half jaar, twee keer per week behandeld.’

En die ademhalingsoefeningen?

‘We merken ook dat corona iets doet met de ademhaling: veel covidpatiënten hebben een disfunctionele –een verkeerde- ademhaling, die vergelijkbaar is met hyperventilatie. Mensen met astma en COPD hebben hier ook last van. Wat de oorzaak van deze disfunctionele ademhaling is, is niet bekend. Maar we weten wel dat de ademhalingsoefeningen die COPD-patiënten krijgen, ook heel efficiënt zijn bij mensen met klachten van longcovid. Verkeerd ademhalen is ook heel vermoeiend, en kan bijdragen aan de vermoeidheidsklachten.’

Heeft ergotherapie nut?

‘Op zich kan een ergotherapeut helpen bij het in kaart brengen van je energiepeil, en tips geven over hoe je je energie in balans houdt. Maar dit zou niet mijn eerste keus zijn, als je hulpverlening inschakelt. Je conditie opbouwen met een fysiotherapeut is de eerste stap.’

Wat zou u ex-covidpatiënten met vermoeidheidsklachten adviseren?

‘Als de vermoeidheid zes weken aanhoudt, zou ik naar de huisarts gaan voor advies. Een fysiotherapeut kan je dan helpen je conditie weer op te bouwen en geeft ademhalingsoefeningen. Als dit niet voldoende verbetering geeft, dan kan een ergotherapeut advies geven over het verdelen van je energie.’

Heeft een doorverwijzing naar de longarts nut?

‘Meestal niet. Want op longfoto’s kunnen we niets zien. Ik kan de patiënt dan alleen wat geruststellen, in de zin van dat er geen aantoonbare lichamelijke schade is. In het begin verwees ik wel eens door naar de cardioloog, omdat er volgens publicaties aanwijzigingen waren dat COVID-19 ook schade aan het hart kon veroorzaken. Maar ook onze cardiologen konden niets vinden. Weet je, het belangrijkste bij loncovidklachten is accepteren dat dit even gaat duren, blijven bewegen en niet over je grenzen gaan. Onder begeleiding van een fysiotherapeut werkt dit het allerbeste.’

Kijk voor meer info op het Coronaplein van het Longfonds >>