Hoe kwamen jullie hierbij?

‘Uit onderzoek blijkt dat een op de drie voorschriften voor antibiotica tegen uwi’s onnodig zijn, omdat er helemaal geen sprake was van een uwi. Dat riep vragen op. Inmiddels weten we uit onderzoek dat ongeveer de helft van de verpleeghuisbewoners bacteriën in de blaas heeft, zonder dat ze hier klachten van hebben. Die bacteriën zijn er van nature aanwezig, net zoals darmbacteriën, en richten geen kwaad aan.’

Maar deze bacteriën worden wel gemeten met een urinestick?

‘Precies, en het gevaar van meten met de urinestick is dat  er dan direct aangenomen wordt dat er sprake is van een uwi, die vervolgens wordt behandeld met antibiotica.’

Wat is hier mis mee? Baat het niet dan schaadt het niet?

‘Antibiotica geven bijwerkingen zoals misselijkheid en diarree, daarnaast kan de antibiotica interacties hebben met andere medicatie die de cliënt gebruikt, zoals bepaalde bloedverdunners. Die werken dan te sterk, waardoor er een verhoogde kans op bloedingen ontstaat. Een ander nadeel is dat – door te behandelen met antibiotica – de wérkelijke oorzaak van de klachten die iemand heeft, mogelijk over het hoofd worden gezien. Ten slotte draagt veelvuldig antibioticagebruik bij aan het ontstaan van antibioticaresistentie. Niet alleen bij de cliënt zelf, maar ook bij anderen, door de verspreiding van resistente bacteriën.’

Als je de uwi niet meer kunt vaststellen met een urinestick, hoe dan wel?

‘Verenso heeft een vernieuwde richtlijn opgesteld met een aantal symptomen die kenmerkend zijn voor een uwi: pijn of moeite bij het plassen, vaker moeten plassen, aandrang hebben om te plassen, nieuwe of vaker incontinent van urine zijn, pusafscheiding uit de plasbuis en pijn in de flanken.’

Waarin verschilt deze vernieuwde richtlijn van de oude?

‘In de oude richtlijn stond dat ‘aspecifieke klachten’, zoals afwijkend gedrag of urine die er anders uit ziet, ook een aanwijzing voor een uwi kunnen zijn. Dit is geschrapt. Want zulke klachten kúnnen weliswaar voorkomen bij mensen met een uwi, maar wijzen zónder de aanwezigheid van de kenmerkende symptomen hierboven niet op een uwi. Het veranderde gedrag kan nog zoveel andere oorzaken hebben, zoals slecht slapen, een aanvaring met een medebewoner, een depressie… Als je dan direct gaat sticken en bacteriën vindt, waarop je iemand behandelt voor een uwi, dan behandel je dus niet de échte oorzaak.’

Heb je een voorbeeld?

‘Een dame was ’anders dan anders’ en vermoeider dan normaal. Haar urine werd gestickt en er werden bacteriën in de urine aangetroffen, waarop een antibioticakuur tegen een uwi werd gestart. Later bleek dat deze mevrouw sinds kort slaapmedicatie gebruikte, die de sufheid veroorzaakte. De oplossing was dus om de dosering slaapmedicatie te verlagen, niet om een niet-bestaande uwi te behandelen.’

Wat doe je als je de typische klachten voor een uwi bij de cliënt signaleert?

‘Dan ga je niet de urine sticken, maar overleg je met een arts. Als hij opdracht geeft tot het sticken van de urine, dan is dat omdat hij twijfelt tussen meerdere oorzaken. Als er geen bacteriën in de urine zitten, dan is een uwi hiermee uitgesloten.’

Maar als er wél bacteriën worden gevonden, betekent dat niet meteen dat er sprake van een uwi is?

‘In principe klopt dat, maar in dit geval zijn er al typische uwi-klachten aanwezig. De arts zal dan vervolgens de urine op kweek zetten. Niet om te checken of er sprake van een uwi is, maar om te weten welke bacteriën er in de urine zitten, zodat deze met de juiste antibiotica behandeld kunnen worden.’

Dus eigenlijk kan het sticken van urine afgeschaft worden?

‘Klopt. Typische klachten die passen bij een uwi zijn voldoende. Dat is een behoorlijke omschakeling voor verzorgenden, dat begrijp ik heel goed. Maar het is echt belangrijk om te beseffen dat het urine sticken een overbodige handeling is, die niet betrouwbaar is en kan zorgen voor een tunnelvisie. Dat is zonde. Het voelt misschien alsof er iets wordt ‘afgenomen’ van verzorgenden, maar verzorgenden zijn juist éxtra belangrijk bij het vaststellen van uwi. Zij kennen de bewoners goed en spelen daarom een hele belangrijke rol in het achterhalen van klachten die op een uwi kunnen wijzen.’

Wat is er nog meer nieuw?

‘Het advies is ook om niet de urine te sticken om te checken of de urine bacterievrij is na een antibioticakuur tegen een uwi. Dat gebeurde voorheen regelmatig, waarop een nieuwe, ander type kuur werd gestart als de urine niet bacterievrij bleek. Maar zoals eerder gezegd: die bacteriën zeggen niet veel.’

Waarom is het ook niet de bedoeling om iemand met een verblijfskatheter te sticken?

‘Bij mensen met een verblijfskatheter heeft 100% bacteriën in de urine. Dat komt door de verblijfskatheter: de katheter vormt een ‘ingang’ voor bacteriën om in de blaas te komen. Urine sticken zegt dus helemaal niets bij deze groep mensen.’

En wat als je een cliënt hebt die altijd typisch gedrag vertoont waarop ze een uwi blijkt te hebben…

‘Ik snap waar je naartoe wilt. Verzorgenden hoor ik vaak zeggen: “Dat zal allemaal wel, maar ik ken een cliënt die altijd een denkbeeldig hondje in de kamer ziet lopen, en dan blijkt dat ze een uwi heeft.” Maar de vraag is dan: had ze écht een uwi op dat moment? Wat als ze hiervoor niet behandeld werd? Wellicht was ze dan ook opgeknapt? Dus blijf de cliënt goed observeren en houd de typische kenmerken van een uwi in het achterhoofd. Zo kom je achter de werkelijke oorzaak en wordt de cliënt niet onnodig behandeld.’

Check hier de nieuwe Beter Laten Lijst >>

Check een handige poster over urine sticken >>