Aanleiding van deze toevoeging was een online artikel dat Tijdschrift voor Verzorgenden (TVV) in juli op haar website plaatste. Hierin pleitte wond- en compressiespecialist Jacobine Melis van Ontplooi ervoor om –als je voor het eerst beide benen van je cliënt moet zwachtelen vanwege oedeem in de benen- eerst één been te zwachtelen, om te kijken of dit goed gaat. Volgens Melis is bij veel cliënten wel bekend dat ze hartfalen hebben en krijgen zij om deze reden onder meer plastabletten (diuretica). ‘Maar er is ook een grote groep ouderen waarbij hartfalen ontstaat door de grote toename van vocht wat vanuit twee benen omhoog wordt gestuwd. Daarom is het zo belangrijk om niet meteen beide benen te zwachtelen. Houd altijd goed in de gaten of de cliënt na zwachtelen niet benauwd wordt.’ Wanneer je twee benen met oedeem zwachtelt, gaat het vocht omhoog, richting het hart, legt Melis uit. ‘Dit kan soms wel tien liter vocht zijn. Bij hartfalen is het hart hier niet op voorbereid en kan dit fataal aflopen: de cliënt gaat dood.’

Reacties verzorgenden

Het artikel riep veel reacties op bij verzorgenden en verpleegkundigen op social media. Veel van hen merkten op dat ze dit niet wisten, anderen vonden het een ‘gevalletje logisch nadenken’ en pasten deze maatregel al langer toe. Een enkeling benoemde dat dit nergens in de protocollen stond, wat ook wondexpert Melis erkende: ‘Deze methode is helaas nog niet opgenomen in de Vilans-protocollen, die meestal worden gevolgd in zorginstellingen. Het zou mooi zijn als Vilans dit ook oppikt en meeneemt in de richtlijnen.’

Dit was aanleiding voor TVV om contact te zoeken met Bram Hengeveld, protocollenschrijver bij Vilans. Hengeveld gaf aan dat er na publicatie van het artikel al vragen waren binnengekomen: ‘Zorgmedewerkers wilden weten hoe het zat.’ Hengeveld nam contact op met wondexpert Melis die aanwijzingen in de literatuur aanleverde dat het inderdaad verstandig kan zijn om bij cliënten met veel oedeem in de benen eerst één been te zwachtelen, om te kijken hoe dat gaat.

In de protocollen

Dit resulteerde uiteindelijk in de volgende toevoeging in de achtergrondinformatie bij de KICK protocollen: ‘Bij cliënten die starten met compressietherapie op beide benen: overleg met de behandelaar over het starten met één been. Het starten van compressietherapie kan zorgen voor een flinke hoeveelheid extra vocht dat door het hart moet worden rondgepompt. Dit kan resulteren in hartfalen, met name bij ouderen en cliënten met hartproblemen. Als het zwachtelen van één been goed wordt verdragen, kan na twee tot drie dagen het andere been ook worden gezwachteld. Deze keuze en de keuze voor het te starten been moet worden afgewogen tegen de noodzaak van compressie bij bijvoorbeeld wonden.’

Overleg met arts

Melis is ontzettend blij met deze toevoeging in de protocollen: ‘Nu sta je als verzorgende sterker tegenover een arts die de opdracht geeft om twee benen te zwachtelen. Ik zou als verzorgende dan iets zeggen als: “Ik heb gelezen dat er bij het zwachtelen van twee benen complicaties kunnen ontstaan. Vindt u het goed als ik eerst met één been begin?” Vaak vindt een arts dat prima.’

Feedback altijd welkom

Waarom Vilans dit advies nu pas in de protocollen heeft gezet? Hengeveld: ‘Omdat het eigenlijk nooit ter sprake is gekomen. Wat dat betreft zijn we altijd heel blij met de praktijkervaring en adviezen van mensen die vaker met het bijltje hakken. En staan we altijd open voor input en feedback. Zo’n artikel van TVV draagt hier mooi aan bij. Ieder document in het protocollenbestand heeft de mogelijkheid om een opmerking te plaatsen!’

Heb jij een vraag over wondzorg/zwachtelen? Mail hem (anoniem) naar redactie.tvv@bsl.nl ovv ‘Wondzorg’ en wie weet beantwoordt de expert hem binnenkort op deze site!