Dit zeggen Hugo Borst en Carin Gaemers in actualiteitenprogramma WNL op Zondag. Het is de eerste keer dat Borst en Gaemers zich in het openbaar uitspreken over het bezoekverbod, dat sinds het uitbreken van de coronacrisis is ingesteld. Carin Gaemers trekt een vergelijking met de situatie in de zorg toen zij samen met Borst het manifest Scherp op Ouderenzorg startte: ‘Deze crisis laat heel scherp zien waar het toen ook om ging: waardigheid van leven versus protocollen, regels en een strikt medische afweging.’

Waardig sterven

De twee vinden dat Rutte zich niet alleen door virologen en experts op het gebied van infectiepreventie moet laten adviseren, maar ook door psychologen en ethici. ‘En ik hoop dat hij daarnaar luistert’, zegt Borst, ‘en dat ze niet alleen maar gefocust zijn op gezondheidgezondheidgezondheid, maar ook kijken naar de mentale staat.’ ‘Als je in een verpleeghuis zit, ga je dood’, vult Gaemers aan. ‘En in het verpleeghuis gaat het niet zoals in een ziekenhuis om sterven koste wat kost te voorkomen, maar om wáárdig sterven. Waardig leven in de tijd die je nog hebt en waardig sterven. En dat is nu niet meer mogelijk.’

Middel erger dan de kwaal

Gaemers vindt het begrijpelijk dat in de eerste weken van het virus de verpleeghuizen op slot gingen, om zo in beeld te krijgen wat het virus betekent en hoe je er grip op krijgt. ‘Maar het duidelijk dat deze crisis langer dan een paar weken duurt. Je moet bij maatregelen de afweging maken: is het middel niet erger dan de kwaal. En daar is hier op de langere termijn sprake van.’

Vrijheidsbeperking

Borst en Gaemers laten doorschemeren dat het bezoekverbod grondrechten van verpleeghuisbewoners schendt: ‘We hebben als samenleving een hele grote groep mensen een vrijheidsbeperkende maatregel van het zwaarste soort opgelegd. Daar hebben wij in Nederland wetgeving voor bij individuele gevallen. Maar niet bij groepen. Je maakt maatwerk onmogelijk, dus je ontneemt mensen hun individualiteit en autonomie. En dat mag niet in Nederland’, stelt Gaemers.

Maar wat is dan de oplossing? Volgens Gaemers en Borst moet per individu gekeken worden waar het middel erger is dan de kwaal. Ze roepen minister van VWS Hugo de Jonge en minister-president Rutte op om zorginstellingen meer vrijheid te geven in het bepalen waar maatwerk nodig is. ‘Er zijn al bestuurders die het willen en zelfs al doen,’ vertelt Gaemers. Ze prijst branchevereniging Actiz ‘die voorheen niet onze beste vrienden waren’ omdat deze inspirerende bezoekinitiatieven verzamelt en de achterban hierover informeert. ‘Er zijn bijvoorbeeld bezoekhuisjes in achtertuinen, met plexiglas ertussen’ vertelt Borst, ‘dan heb je al veel meer contact met elkaar dan via zo’n tabletscherm. Dat is óók een goed initiatief, maar voor veel mensen met dementie werkt het niet.’

Gaemers en Borst zijn niet de eersten die het bezoekverbod in verpleeghuizen ter discussie stellen. Volgens hoogleraar langdurige zorg en dementie Anne-Mei The is een bezoekverbod op den duur onhoudbaar, vertelde zij in een interview met Zorgvisie. Ouderenpsychologe Sarah Blom zette samen mee expertiseplatform Mantelzorgelijk.nl een concreet plan op papier om tot een eventuele versoepeling van het bezoekverbod te komen. Hierin stelt zij voor om verpleeghuisbewoners op gepaste afstand van de mantelzorger in de tuin te positioneren, zodat ze –indien nodig met een babyfoon- met elkaar contact kunnen hebben.