Toen ik de resultaten van de TVV enquêtes bestudeerde, werd bevestigd wat ik al dacht: verzorgenden voelen zich tijdens de eerste coronagolf het buitenbeentje van de zorg, bungelend onderaan de voedselketen van zorgprofessionals. Met boven hen de verpleegkundigen op de ic’s en op de cohort-afdelingen. Het weglopen van de Kamerleden bij de stemming over een structurele loonsverhoging maakt het er niet beter op. Jullie doen er niet toe, lijkt de boodschap te zijn. En dat lees ik ook in de reacties van de enquêtes: ‘Ik voel me een frontlinie soldaat die niet belangrijk is. Veldloper bij een veldslag. Kwetsbaar en niet noemenswaardig’, aldus een respondent.

Grootste werkdruk

Dat terwijl verzorgenden misschien wel de grootste werkdruk te verstouwen hadden: in de enquêtes geeft 74 procent van de verzorgenden aan harder te hebben gewerkt, door het wegblijven van mantelzorgers. Daarnaast zorgde het tekort aan beschermende middelen voor een alles verterende angst: wat als ik mijn cliënten besmet? Of mezelf besmet?

Band met cliënt

Maar er is nog een groot verschil tussen verzorgenden en verpleegkundigen: in het ziekenhuis is de ligduur van een patiënt meestal hooguit een paar dagen. Verzorgenden zorgen soms wel jarenlang voor dezelfde cliënten. Ze weten precies hoe ze hun cliënt moeten lezen: in welke houding ze het liefst in bed liggen, hoe dik de boter op hun brood gesmeerd moet worden, welk afleidende praatje hen opbeurt als ze verdrietig zijn, dat ze kalmeren van een zachte hand op de schouder. Deze band zorgt ervoor dat het er extra inhakt als een cliënt overlijdt. Ja, mensen gaan dood in het verpleeghuis en in de wijk. Maar alle verzorgenden zullen beamen dat hen dit niet koud laat. Helemaal als je halve afdeling uitgeroeid wordt door Covid-19, en de bedden niet meer gevuld worden omdat mensen niet meer naar het verpleeghuis gaan.

En dan heb ik het nog niet eens over de mantelzorgers, met wie veel verzorgenden ook een bijzondere band opbouwen. De beruchte donderdagavond voor de lockdown van zorginstellingen, staat veel verzorgenden nog in het geheugen gegrift. Een verzorgende: ‘Bewoners vielen me huilend in de armen. Een zoon die afscheid van zijn moeder nam en huilend wegliep. Een echtgenoot die zestig jaar getrouwd was met zijn vrouw, pakte me vast en zei: “Zorg je goed voor mijn vrouw?” Bij thuiskomst heb ik eerst zelf een potje liggen huilen. Zelfs nu ik dit schrijf schieten mij de tranen weer in de ogen.’ Het bezoekverbod veroorzaakte emotionele wonden bij veel verzorgenden: ‘Ik werk bijna veertig jaar in de zorg, maar dit is geestelijk de zwaarste tijd geweest’, vertelt een respondent van de enquete.

Ja, verzorgenden twijfelen ook over de zorg verlaten. Sommigen gaan dat ook daadwerkelijk doen (4 procent), maar de helft blijft. De reden: ze kunnen en willen hun bewoners en collega’s niet in de steek laten. ‘Je werkt met je hart’, zegt een respondent.

Troost en houvast

Lieve, moedige, onverschrokken en onbetaalbare verzorgende, je voelt je misschien niet gezien, onbelangrijk, en niet gewaardeerd. Maar weet dat je je cliënten en hun naasten het grootste geschenk ooit geeft: jouw warmte, zorgzame handen, alziende ogen, sterke benen die je onder je lijf vandaan loopt. Je geeft troost en houvast in deze onzekere en angstige dagen. En dat is misschien de grootste verdienste tijdens deze coronacrisis. Je verdient een standbeeld.