1. Was de voeten regelmatig: ‘Net zoals je regelmatig je handen wast om bacteriën te doden, is het ook belangrijk dat de voeten schoon blijven’, vertelt podotherapeut Michel Boerrigter, ‘vieze voeten zijn een broeinest van verkeerde bacteriën, die bij het binnendringen via een wondje uiteindelijk kunnen resulteren in een voetamputatie.’ Als zo’n voetinfectie snel opstijgt kan dit zelfs resulteren in een algehele sepsis en overlijden van de cliënt. Daarom adviseert de podotherapeut dagelijks de voeten goed te wassen. ‘Droog ze vervolgens goed af, ook tussen de tenen. Ander loopt je cliënt risico op een schimmelinfectie. Zo’n infectie zorgt voor wondjes die voor bacteriën een toegangsdeur tot het lichaam zijn. Toen ik in het ziekenhuis werkte, zag ik soms mensen met voetwonden waar de maden in groeiden. Terwijl je een schimmelinfectie met een simpel zalfje oplost. Maar voorkomen is natuurlijk nog beter.’
2. Check bij de adl hoe de voeten eruitzien: volgens Boerrigter worden voeten snel over het hoofd gezien, omdat ze amper zichtbaar zijn. Zo kan er ongemerkt van alles mee aan de hand zijn. ‘Toen ik op een dialyse-afdeling werkte, hebben we op een dag bij alle patiënten die langskwamen de schoenen uitgetrokken om hun voeten te checken. Zo ontdekten we vijf voetwonden, die tot dat moment nog niet opgemerkt waren. Terwijl nierpatiënten een hoogrisicogroep zijn als het gaat om voetproblemen. Bestudeer dus van je cliënten de voeten, als je helpt bij de adl. Kijk ook altijd even tussen de tenen, want een aanwezige schimmelinfectie of wond is niet altijd direct zichtbaar.’
3. Wees alert op hoe iemand loopt: ‘Moeilijker lopen en pijn aan de voeten zijn niet iets wat bij het ouder worden hoort, zoals helaas wel eens onterecht wordt gedacht’, stelt zorgspecialist medische voetzorg Mischa Nagel, ‘dus wanneer je dit ziet, schakel dan een medische pedicure in om dit te laten checken. Jaarlijks preventief een pedicure langs laten komen is sowieso aan te raden. Want er wordt meestal pas ingegrepen als voetproblemen al een feit zijn.’
4. Check bij hoogrisicovoeten dagelijks of er iets in de schoenen zit, en zorg dat ze gereinigd worden: ‘Hoogrisicovoeten zijn voeten van cliënten die een verminderde doorbloeding in de benen hebben en een verminderd gevoel in de voeten’, licht podotherapeut Boerrigter toe. Diabetespatiënten en nierpatiënten vallen hier bijvoorbeeld onder. ‘En eigenlijk kun je ook stellen dat verpleeghuisbewoners over het algemeen onder hoogrisicovoeten vallen’, stelt Boerrigter, ‘want zij hebben comorbiditeit en in heel oude voeten zit sowieso minder gevoel dan in jonge voeten.’ Het is belangrijk dat de schoenen/pantoffels goed passen en leeg zijn, zodat er geen wondjes aan de voeten kunnen ontstaan. ‘Verder is het belangrijk om de schoenen regelmatig vanbinnen te reinigen, zodat de schoen geen broeiplaats van verkeerde bacteriën wordt’, vertelt voetspecialist Nagel. Je reinigt de schoenen met een antibacteriële spray. Nagel: ‘Een fijn product is bijvoorbeeld FunghiClear.’
5. Laat voeten regelmatig preventief screenen door een voetzorgprofesional: Mischa Nagel adviseert om de voeten van alle cliënten in thuiszorg en verpleeghuis jaarlijks preventief te laten checken door de pedicure. Vooral 70-plussers zijn een risicogroep: per vierkante centimeter huid van de voet nemen de lymfvaten, bloedvaten en talgklieren af. Daardoor is er minder gevoel in de voet en verdwijnt de vetzure beschermlaag op de huid, legt Nagel uit: ‘Doordat de huid sneller uitdroogt, is er meer risico op scheurtjes, wondjes en infecties. Een pedicure kan dit signaleren en de verzorgende bijvoorbeeld adviseren om de voeten regelmatig in te smeren. Want slechts 30 procent van de ouderen kan bij de eigen voeten.’ Ook kan een voetzorgspecialist een uitgezakte voet of andere zaken signaleren en zowel cliënt als verzorgende erop attenderen dat schoenen wellicht te klein of niet meer geschikt zijn zijn. ‘Ouderen zelf hebben vaak de neiging om prima schoenen niet weg te gooien, maar de schoenen zijn dus niet meer prima. Dit kun je als verzorgende uitleggen.’ ‘Mensen met diabetes, die een verhoogd risico hebben op voetproblemen, horen structureel zorg te ontvangen van podotherapeut en medisch pedicure’, vult podotherapeut Boerrigter aan. ‘In de eerste lijn is dit al goed geregeld, maar binnen het verpleeghuis valt hier nog veel winst te behalen.’
6. Schakel bijtijds (medische) pedicure in: ‘Weet als verzorgende waar de grens van jouw kennis ligt’, waarschuwt Boerrigter, ‘wanneer je een wondje aan de voet signaleert, is simpelweg een pleister of een gaasje plakken niet voldoende. Want als iemand bijvoorbeeld een slechte doorbloeding in het onderbeen heeft, dan kun je zoveel gaasjes plakken als je wilt, de wond gaat niet dicht. Daarvoor moet je een expert inschakelen, zoals een podotherapeut. Wees dus ook altijd scherp op de onderliggende risicofactoren bij voeten.’

Voetzorg in verpleeghuizen moet beter geregeld worden, vinden experts. Daarom luiden ze de noodklok >>