Hoe kwamen jullie op dit idee?
‘De meeste zorginstellingen kennen Qwiek van de films met herkenbare beelden voor bewoners, die geprojecteerd worden op de muur en het plafond. Hiervan worden mensen met dementie kalm en vertonen ze minder onbegrepen gedrag. We hebben 62 thema’s, zoals natuur, amusement en huisdieren. We grapten wel eens dat we ook een 50 tinten grijs-thema moesten maken. Dit werd serieus toen ik van psychologen in de ouderenzorg hoorde dat in verpleeghuizen vaak een taboe rust op seksualiteit in het verpleeghuis.’

Op welke manier?

‘Veel verzorgenden hebben te maken met seksueel overschrijdend gedrag van bewoners met dementie. Schuine opmerkingen maken, handtastelijk zijn… Dat kan aanstootgevend zijn voor verzorgenden en familieleden schamen zich voor het gedrag van hun naaste. Dat is onnodig, omdat dit geen vreemd gedrag is voor iemand met dementie. Het kan een signaal zijn van een onderliggende behoefte. Iemand heeft bijvoorbeeld behoefte aan aandacht, wil een knuffel, of heeft inderdaad seksuele frustraties. Dat is voor kinderen vaak confronterend: het besef dat vader of moeder nog seksuele behoeftes heeft. Nog steeds wordt onterecht gedacht dat je geen behoefte aan seks hebt als je ouder bent. Door dit te ontkennen en onderdrukken, raakt de bewoner alleen maar gefrustreerd. Dit werkt agressief gedrag in de hand.’

Wat kun je hieraan doen?

‘Erkennen dat deze gevoelens er mogen zijn. En erop in te spelen. Daarom hebben wij de Sensualiteit Interventie bedacht.  ’

Dus de interventie is een pornofilm opzetten?

‘Nee, dat is zeker niet het enige. Bij de interventie zit een uitgebreide informatieve handleiding. Niet iedereen die seksueel overschrijdend gedrag vertoont, heeft baat bij zo’n film. Wellicht is het een uiting van frustratie op een ander vlak. Dit kun je onderzoeken met onze interventie: er zit een stappenplan bij dat zorgmedewerkers stap voor stap uitlegt wat je kunt doen als je cliënt seksueel gedrag vertoont. Er zit casuïstiek bij en praktische handvatten en tips hoe je het gesprek hierover kunt aangaan met familie. Ook zit er een voorbeeldbrief bij die je naar naasten kunt sturen.’

Wat levert deze interventie op?

‘Wat op dit moment vaak gebeurt, is het volgende voorbeeld: een meneer trekt in de huiskamer opeens zijn broek naar beneden en gaat aan zichzelf zitten. Een verzorgende ziet dat, trekt de broek omhoog en brengt meneer naar zijn kamer. Dat is op zich een goede handeling, maar op zijn kamer is geen enkele prikkel waardoor meneer verder gehoor kan geven aan zijn behoefte. Sterker nog: als hij eenmaal op zijn kamer is, vraagt hij zich waarschijnlijk af wat hij daar doet, omdat hij alweer vergeten is dat hij zijn broek naar beneden trok. Maar de behoefte en frustratie kan onderhuids nog aanwezig zijn.’

Dus de film is nodig om klaar te komen, zodat meneer even kan ontladen?

‘Bijvoorbeeld. Maar het kan ook al bevredigend genoeg zijn om alleen maar naar de film te kijken, klaarkomen is geen vereiste. Het gaat erom dat de gedachten en de behoefte er mogen zijn, en niet weggemoffeld worden. Daarmee help je je bewoner niet.’

Waarom moest er een speciale film gemaakt worden, er bestaan toch al pornofilms?

‘We wilden wel dat onze film op een verantwoorde manier gemaakt werd, daarom namen we Kim Holland in de arm. Zodat de video’s voldoen aan diverse richtlijnen en normen en waarden binnen het vakgebied. Deze film is verder niet anders dan de bestaande erotische films. Wel zie je een timer van ongeveer een halve minuut, als je hem opzet. Pas daarna begint de film. Zo hebben verzorgenden de tijd om de kamer uit te zijn, voordat de film begint. Op die manier worden ze zelf niet geconfronteerd met de beelden, als ze hier geen zin in hebben.’

Wat is de rol van de verzorgende bij deze interventie?

‘Die is best groot: verzorgenden signaleren of een bewoner behoefte kan hebben aan het zien van deze film en  in een multidisciplinair overleg. Het gesprek hierover met familie wordt meestal door de evv’er gedaan, en ook het aanzetten van de film doet meestal de verzorgende. Het is dus belangrijk dat verzorgenden de noodzaak van deze interventie inzien.’

Hoe reageren verzorgenden op deze interventie?

‘Heel goed. Hij is al door een aantal zorginstellingen aangeschaft, en ze geven aan dat het fijn is dat er een officiële interventie voor dit fenomeen is. Natuurlijk: zorginstellingen kunnen ook een sekswerker inhuren, een erotisch blad aan de bewoner geven of wat attributen aanschaffen. Maar als ze dit voorstellen aan familie, wordt algauw gezegd: “Nee, dat willen we niet voor onze vader.” Wanneer je met duidelijke informatie komt, je familie vertelt dat dit normaal gedrag is en dat deze interventie hiervoor uitermate geschikt is, gaat familie sneller overstag. En verzorgenden hebben een duidelijke handleiding hoe ze hiermee om kunnen gaan.’

Wordt het onbegrepen gedrag er minder van?

‘Ja, die geluiden horen we zeker. Die verbeteringen kunnen klein, tot wat groter zijn: er worden bijvoorbeeld minder schuine opmerkingen gemaakt en een bewoner trekt niet meer zomaar zijn broek naar beneden. Dit bleek ook toen we deze interventie uitgebreid lieten testen bij zorginstellingen. Zij gaven aan dat het ongewenste gedrag verminderde. Maar het belangrijkste is dat bewoners zichzelf mogen zijn, mét hun seksuele behoeftes. In het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg staat ook dat je hier als zorginstelling aandacht voor moet hebben, omdat dit hoort bij het welzijn van je bewoners. Hopelijk draagt onze interventie bij aan het bestrijden van het taboe.’

Lees meer over de Sensualiteit Interventie >>