1. Je wondzorgmateriaal niet op de juiste manier (of op de juiste plek) bewaren.

Jacobine: ‘Vaak wordt wondmateriaal overal en nergens vandaan geplukt, in het appartement van een cliënt. Er is dan onnodig veel open. Als je een bestelling doet, dan krijg je vaak meerdere verpakkingen van hetzelfde materiaal. Wanneer een pakje net niet in de buurt ligt, maakt iemand een nieuw pakje open. En zo zijn er algauw zes open pakjes, die eerder gecontamineerd kunnen raken met bacteriën. Je kunt dit probleem oplossen door een persoonlijke wondbox voor elke cliënt te maken. Je bewaart dan al je wondzorgspullen in een afgesloten box. Vroeger had je een verbandkar waarmee je over de afdeling reed en waar je allerlei spullen uit haalde voor cliënten, tegenwoordig is een wondbox gelukkig veel gebruikelijker. Hierdoor maak je minder bewegingen, waardoor er minder kans op contaminatie is. Zet deze box op een plek in het appartement waar je hem nodig gaat hebben, zoals de slaapkamer. Waar je hem nodig gaat hebben. En nee, deze wondbox hoeft niet altijd meteen in het zicht te staan. Want zulke spullen geven een slaapkamer een klinische aanblik, terwijl het gewoon de slaapkamer van je cliënt is.’

2. Steriele gaasjes te lang bewaren.

Charlotte: ‘Weet dat je materialen in de wondbox die Jacobine noemt maar zeven dagen mag bewaren. Dit geldt niet voor tubes, wél voor steriel verpakte materialen, zoals gaasjes. De verpakking hiervan is heel kwetsbaar. Als je het dubbelvouwt, ontstaat er algauw een naad waar bacteriën doorheen kunnen. Daarom moet je ook nooit een elastiekje om een stapeltje gaasjes doen, of om een stel katheters. Als je deze verpakkingen in een dichte, schone kast bewaart, zijn ze houdbaar tot de datum die erop staat. Maar in een wondbox dus maar één week. Vul hem dus maar voor één week aan met de gaasjes of andere materialen, anders moet je onnodig gaasjes weggooien. Enkelvoudig verpakte gaasjes die buiten een wondbox of kast liggen, zoals op tafel of in een laatje, moet je al na 24 uur weggooien. Omdat de kans dat het niet meer steriel is dan aanzienlijk is verminderd. Het papiertje eromheen beschermt namelijk niet tegen invloeden van buitenaf, zoals een kop koffie die erop wordt gezet, vocht of iemand die ertegen hoest. Deze afspraken zijn vastgelegd in de wetgeving steriliseren en steriliteit.’

3. Je verbandschaar niet desinfecteren.

Jacobine:  ‘Veel zorgprofessionals hebben een verbandschaar in het zakje van hun uniform zitten. Hetzelfde zakje waarin pennen, zakjes suiker en andere zaken kunnen zitten. En sommige zorgmedewerkers wassen het jasje niet na elke dienst. Vervolgens knippen ze met die schaar alles wat ze tegenkomen. Daarom willen een aantal zorgorganisaties niet dat hun zorgmedewerkers met hun eigen schaar werken, maar dat er bij elke cliënt een eigen schaar in de wondbox zit. Daar valt wel wat voor te zeggen, want er wordt vaak vergeten om de schaar te desinfecteren: dit moet je elke keer voor én na gebruik van de schaar doen. Want als hij niet schoon is en je hem in steriele of schone wondverbanden zet, dan vergroot je de kans natuurlijk op een wondinfectie.’
Charlotte: ‘Je desinfecteert je schaar met 70 procent alcohol. Géén 96 procent alcohol, want dit desinfecteert niet goed genoeg. Alcohol werkt optimaal bij een concentratie tussen 60 en 80 procent; meer is dus niet altijd beter! Gebruik daarom alcohol 70 procent. Dat maakt bijna alle micro-organismen dood. Doe de alcohol op een steriel gaasje, en breng dit flink vochtig aan op de knipbladen van de schaar. Wacht hierna dertig seconden tot de alcohol is ingetrokken, anders heeft het te weinig tijd om bacteriën te doden. Soms heb je van een steriel wondverband/gaas maar een klein stukje nodig, en heb je de neiging om de rest in de wondbox terug te doen zodat er morgen weer een stukje af kan. Dit is tricky, als je vermoedt dat niet al je collega’s steeds de schaar vooraf desinfecteren. Als je hieraan twijfelt, kun je beter de open verpakkingen weggooien en steeds een nieuw gaasje aanbreken. Want als je een stukje afknipt van een gaasje met bacteriën aan je schaar, dan gaan deze bacteriën overleven en misschien wel vermeerderen op het wondgaas, en worden ze de volgende dag direct op de wond aangebracht. En dat is nu juist niet de bedoeling…

4. Direct vanuit de pot/tube crème op de wond/het lichaamsdeel smeren.
   Jacobine: ‘Het is heel belangrijk dat je níet je vinger aan de tube zet of in een pot zalf steekt, om dit vervolgens op de huid te smeren. Dit zie ik verzorgenden wel eens doen met bijvoorbeeld sudocrem, een potje zinkolie of zinkoxide. Ze gaan dan met hun vinger in het potje, smeren vervolgens de zalf op de billen van de cliënt, realiseren zich dat ze nog meer nodig hebben, waarop ze weer met die vinger in dat potje gaan. Vanaf dat moment zitten allerlei micro-organismen van die cliënt in dat potje, en is dus je hele potje gecontamineerd, oftewel: besmet met bacteriën. Die beestjes gaan zich in zo’n warm potje lekker vermenigvuldigen, en dat smeer jij vervolgens weer op je cliënt. Dit besmettingsgevaar is nog groter als een potje van cliënt naar cliënt gaat. Zorg er dus in elk geval dat elke cliënt zijn eigen crème heeft. Gebruik bij voorkeur een tube, geen potje. Tegenwoordig heb je ook van die kleinverpakkingen voor eenmalig gebruik, die zijn nog hygiënischer. Trek altijd je handschoenen aan als je iemand moet insmeren. Ga met bijvoorbeeld een weggooispatel in het potje, doe wat zalf op je hanschoen. En vervolgens breng je met je vinger van je andere gehandschoende hand zalf vanaf de handschoen, naar het lichaam van de cliënt. Je werkt dus niet vanuit een potje of tube, maar vanaf de handschoen.’
5. Te weinig aandacht besteden aan een schoon werkveld.

Jacobine: ‘Het is vooral in de thuiszorg soms een uitdaging om als verzorgende een schoon werkveld te creëren. Er kunnen huisdieren rondlopen en er zijn mensen die veel spullen verzamelen…’

Charlotte: ‘Soms zie ik verzorgenden priegelen op een hoekje van de tafel tussen de hoorapparaten en het keukengerei. Zo wordt het onmogelijk om schoon en vuil gescheiden te houden. Dus neem even de tijd om een schoon werkveld te creeëren, waar je de ruimte hebt om op te werken. Als je bijvoorbeeld een groot gaas gebruikt, kun je het verpakkingsmateriaal gebruiken als werkveld. En anders adviseer ik altijd om een vuilniszak open te knippen en deze als werkveld te gebruiken, want die is nog redelijk fabrieksschoon en elke cliënt heeft vuilniszakken.’

6. Onjuist gebruik van handschoenen.

Charlotte: ‘Het is voor verzorgenden soms best een puzzel: wanneer trek je nieuwe handschoenen aan? De regel is: als je van een vuilere handeling naar een schcone handeling gaat, moet je je handschoenen vervangen. Dus als je een vuil verband hebt verwijderd, doe je erna je handschoenen uit. Je ontsmet je handen vervolgens, en daarna trek je nieuwe handschoenen aan, waarmee je bijvoorbeeld de wondranden schoonmaakt. Vervolgens wissel je opnieuw van handschoenen om het steriele verband aan te brengen. In de praktijk wordt meestal te weinig gewisseld. Soms is het ook handig om bijvoorbeeld een foto te maken van de wond, nadat je het verband eraf gehaald hebt. Dan doe je je handschoenen uit, je desinfecteert je handen, pakt je telefoon, je maakt een foto, en vervolgens trek je nieuwe handschoenen aan om verder te werken aan de wond.’

Over de deskundigen:

Deskundige infectiepreventie Charlotte Michels van CareB4 is adviseur van website Zorg Voor Beter van Vilans.

Wond- en compressiespecialist Jacobine Melis van Ontplooi geeft verzorgenden scholing over wonden en is bekend als Jacobine Pleeg en Juf op Instagram en Facebook.