Is muziek in zorginstellingen te gedateerd?
‘Ik zie dat dit wel vaak voorkomt, ja. Als ik in zorginstellingen kom, zie ik dat nieuwe, jonge verzorgenden algauw de cd’s opzetten die daar al op een stapeltje liggen. Je gaat algauw mee in het patroon, dus je zet die muziek op. Zonder je af te vragen: is dit nog wel passend? Verzorgenden die ik spreek zeggen dat ze onterecht blijven hangen in André Rieu. Guns and Roses, The Rolling Stones, zelfs Elvis Presley zegt de nieuwe generatie meer dan het Shanty Koor. In veel zorginstellingen is Abba ook in trek bij bewoners, er wordt zelfs op gedanst!’

Welke muziek moet je echt niet meer draaien voor je bewoners?

‘Ik sprak laatst een zorgbestuurder die vertelde dat ze in het verpleeghuis een treincoupé als belevingsplek hadden ingericht met platen en liedjes van Ot en Sien. Maar er kwam niemand zitten… Ik vind dat niet zo vreemd, want Ot en Sien dateert van 1900, en de ouderen van nu hebben daar niets meer mee. Dat geldt ook voor “Kun je zingen, zing dan mee”, een oud liedboek van voor de oorlog, met allemaal Hollandse liedjes. Misschien kennen je bewoners deze nummers ergens nog wel, maar het is niet de muziek waar ze happy van worden.’

Waar worden ze wél happy van?

‘Ik  gebruik altijd de 15-25 regel: de muziek die je tussen de 15^e en 25^e levensjaar hoort, blijft het beste opgeslagen in je geheugen. Dus als je de leeftijd van je cliënt weet, kun je berekenen naar welke muziek hij luisterde. Grofweg kun je nu zeggen dat de muziek uit de jaren vijftig en zestig de periode is waaraan je bewoners de meeste herinneringen hebben. Hiervoor heb ik een speciale playlist voor gemaakt op spotify: de top 100 voor zorginstellingen van de jaren vijftig en jaren zestig. Dat is een soort top2000, maar dan voor je bewoners. Je kunt grofweg zeggen: de ouderen die nu in de zorginstelling zitten, hebben hun jeugdjaren in jaren 50/60 gehad. Een liedje dat het bijna altijd goed doet, is The Lion Sleeps Tonight. Die komt uit 1939, werd in de jaren zestig opnieuw een hit, en is ook in 1970 opnieuw gecoverd. Maar het allerbeste is om je écht in de persoonlijke muzieksmaak van je bewoner te verdiepen.’

Hoe kom je hier als verzorgende achter?

‘Ik hoor regelmatig dat verzorgenden naar een uitvaart van een bewoner gaan, en erna zeggen: “We hebben dingen gehoord, die we eigenlijk hadden willen weten”. Zoals wat die cliënt vroeger heeft gedaan, of de muziek waar hij van hield. Als ik zoiets hoor, krijg ik kippenvel. Ik weet dat er levensboeken zijn en er wordt naar gevraagd in intakegesprekken, maar ergens zit toch een gat, want veel verzorgenden kennen blijkbaar hun cliënt niet écht. Maar goed, je kunt naar de favoriete muziek vragen bij het opnamegesprek. Ik pleit er dan wel voor om dat opnamegesprek in tweeën te knippen: veel mensen zijn overdonderd door alle info, en kunnen dan niet direct de lievelingsmuziek benoemen. Het is beter als ze hier even over kunnen nadenken. Maar dan nog: als je dement bent, gaat je brein terug in de tijd. Dus misschien luisterde je bewoner de laatste tien jaar naar klassieke muziek, door de dementie kan hij juist weer behoefte hebben aan de jazzmuziek waar hij als tiener naar luisterde. Het is dus vooral een kwestie van uitproberen.’

Wat zijn valkuilen van verzorgenden bij muziek in de zorg?

‘Dat ze een radio of tv op een huidige zender zetten, of hun eigen favoriete muziekzender opzetten. Dat kan averechts werken bij bewoners en irritatie opwekken. Mij maak je ook niet blij met house en hiphop. Als je dan op een stoel zit waar je zelf niet uit kunt komen, en daardoor verplicht moet luisteren naar muziek die niet jouw smaak is, kan dit onrust of zelfs agressie opwekken.’

Muzieksmaken verschillen, het lijkt ons sowieso lastig om alle bewoners in de huiskamer te pleasen met de juiste muziek…

‘Als je twijfelt of bewoners bepaalde muziek niet mooi vinden, kun je ook kiezen voor instrumentale muziek.  Een instrumentale versie wekt altijd minder irritatie of agressie op, dan wanneer je de zanger erbij hoort. Ik pleit er trouwens ook altijd voor om eens muziek te draaien bij de zorgmomenten, die gaan vaak veel soepeler als je de favoriete muziek van je cliënt draait.’

Bij wat voor zorgmomenten?

‘Bij een pilot die ik met MuziekGeluk in twee zorginstellingen deed, kwam naar voren dat verzorgenden de meeste winst halen bij de ochtendhectiek: het wakker worden, uit bed halen, wassen… Er is minder agressie en onrust, wat voor iedereen natuurlijk fijner is. Maar je kunt de muziek ook gebruiken voor de nacht…’

Bij het slápen?

‘Jazeker, uit onderzoek blijkt dat muziek in de nacht onrust met 50 procent kan verminderen ’Dat kunnen ook geluiden zijn: in een zorginstelling waar ik een training gaf, werd een meneer altijd middenin de nacht wakker, en ging dan een uur dwalen. Ik vroeg de verzorgenden wat hij vroeger had gedaan: hij had als schipper gevaren op zee. Toen heb ik  hen gevraagd of ze het geluid van een grote motorboot konden zoeken. Ze vonden dit op YouTube, en steeds als meneer naar bed ging, zetten ze dit geluid zachtjes aan. Wat gebeurde er: meneer werd wakker, hij hoorde het vertrouwde geluid van de motorboot, en ging weer verder slapen. Als je merkt dat muziek zoveel kan betekenen voor iemand, zijn dat fantástische momenten.’

Check hier de afpeellijsten van MuziekGeluk op Spotify >>