Verpleeghuizen hadden al een geestelijk verzorger die ze kunnen inschakelen, waarom was die er eigenlijk niet in de thuiszorg?
‘De gebruikelijke gedachte was altijd: cliënten thuis kunnen hun eigen pastoor, dominee of imam inschakelen. Dat kon veertig jaar geleden inderdaad, toen veel mensen nog lid waren van een kerkgenootschap. Maar nu is dat anders. En dan nog: de geestelijk verzorger is er voor iedereen, dus ook voor mensen die niet geloven.’

Is er veel behoefte aan een geestelijk verzorger thuis?

‘Zeker. Ik heb 17 jaar als geestelijk verzorger in het ziekenhuis gewerkt, en als mensen naar huis gingen, kon ik ze toen niet overdragen aan een geestelijk verzorger thuis. Soms bleef ik mensen thuis bezoeken, omdat ik ze niet kon loslaten. Maar eigenlijk was daar geen tijd of geld voor.’

En sinds 2019 dus wel?

‘Ja, vanuit de beroepsgroep geestelijke verzorging is veelvuldig gevraagd om ook geestelijke verzorging thuis te regelen, evenals door Netwerk Palliatieve Zorg. Er wordt thuis medische zorg geleverd door artsen, verpleegkundigen en verzorgenden, sociale zorg door maatschappelijk werk, maar qua geestelijke verzorging was er niets. Tot het ministerie van VWS hiervoor uiteindelijk subsidie beschikbaar stelde.’

Wanneer kun je als verzorgende doorverwijzen naar een geestelijk verzorger?

‘Eigenlijk in alle situaties waarin je cliënt met zichzelf en het leven overhoop ligt. Bijvoorbeeld bij eenzaamheid, of bij rouw, wanneer de partner van een cliënt net is overleden. Verlies overkomt iedereen, en verzorgenden denken algauw dat het verdriet er nu eenmaal bij hoort als iemand weduwe of weduwnaar wordt. Dat is natuurlijk wel zo, maar dat betekent niet dat de cliënt het verdriet in zijn eentje hoeft te dragen. Gesprekken met een geestelijk verzorger kunnen dan heel steunend zijn. Verder kun je doorverwijzen als iemand in de laatste levensfase is. Hierbij kunnen veel levensvragen opborrelen bij de cliënt: heb ik het wel goed gedaan? Waar ga ik naartoe? Een geestelijk verzorger kan hierbij steun geven. Niet alleen aan de cliënt, maar óók aan de partner of mantelzorger.’

Zijn er nog andere situaties waarbij je kunt doorverwijzen?

‘Weet je, verzorgenden hebben een enorm goede antenne voor als hun cliënt er niet lekker bijzit. Ze kunnen er de vinger niet op leggen en de cliënt kan ook niet goed uitleggen wat er aan de hand is. Maar toch heeft hij een onbestemd, droevig gevoel. Uitspraken als “Wat heeft mijn leven nog voor zin?” en “Ik wou dat de dokter me een pilletje gaf” zijn hierbij alarmsignalen om door te verwijzen naar een geestelijk verzorger. Als ik cliënten bel om een afspraak te maken, zeggen ze vaak: “Ik heb eigenlijk geen idee waar ik met u over moet praten”. Maar als ik hen bezoek, komen we vrijwel altijd tot een goed gesprek dat wat verlichting biedt.’

Wanneer schakel je eigenlijk een geestelijk verzorger in en wanneer een psycholoog?

‘Een psycholoog is een behandelaar en ziet cliënten met bijvoorbeeld een depressie of rouw die al jarenlang voortduurt. Geestelijk verzorgers zijn getraind in het gesprek over wat het leven met je doet. Zij  zien ook wanneer een cliënt meer of andere hulp nodig heeft. Dus een geestelijk verzorger kan zeker aangeven bij de verzorgende wanneer een psycholoog nodig is. De mensen die je kunt doorverwijzen zijn kwetsbare ouderen vanaf 50 jaar en mensen in de palliatieve fase en hun naasten en mantelzorgers in de thuissituatie. Dit kan ook om kinderen gaan.’

Hóe verwijs je eigenlijk door?

‘Heel eenvoudig: je belt 085-0043063 en typt de postcode van je cliënt in. Dan word je doorverbonden met het desbetreffende Centrum voor Levensvragen, dat een geestelijk verzorger in die regio inschakelt. Die neemt dan rechtstreeks contact met je cliënt op om een eerste afspraak te maken. Cliënten kunnen zelf trouwens ook zelf via dit telefoonnummer een geestelijk verzorger regelen, dit hoeft niet door een zorgverlener te gebeuren. Maar meestal zal de cliënt het fijn vinden als jij dat doet.’

Het is alweer twee jaar geleden dat geestelijke verzorging thuis mogelijk is. Is dit voldoende bekend?

‘Helaas niet. Geestelijke verzorging blijft een relatief onbekend fenomeen. Zelfs in ziekenhuizen en verpleeghuizen, waar het al een tijdje beschikbaar is. De Centra voor Levensvragen doen veel aan voorlichting, maar komen nog steeds bij verzorgenden die zeggen: “ Oh, bestaat dit?” Ik denk ook dat verzorgenden het lastig vinden om te bepalen wanneer ze precies doorverwijzen naar een geestelijk verzorger. Levensvragen zijn vaak wat ongrijpbaar.’

Welke levensvragen hoort u het meest van cliënten?

‘Waarom overkomt mij dit? Wat heeft mijn leven voor zin nu mijn partner dood is? Hoe kom ik deze dag door? Waar haal ik de kracht vandaan? Ben ik anderen niet alleen maar tot last? Wat moet ik doen om deze situatie te overleven? Hoe verzamel ik moed om mijn bed uit te komen? Ik heb geen panklare antwoorden op deze vragen, maar ik merk dat het mensen ontzettend goed doet als er eindelijk tijd en aandacht is voor deze vragen.  Het vraagt niet om een antwoord, maar om aandacht. Iemand die bereid is om zich in jou te verdiepen en te luisteren naar je diepste gevoelens , ook als dat wanhoop is. Dat geeft al wat verlichting. Ik merk ook dat verzorgenden vaker doorverwijzen naar een geestelijk verzorger, als ze eenmaal gezien hebben hoe een cliënt hiervan opknapt.’

Wat is het grootste misverstand over geestelijk verzorgenden?

‘Dat het alleen voor gelovige mensen is. Of zoals een cliënt tegen me zei: “Maar u denkt toch niet dat ik  gek ben?” Wat dat betreft is geestelijk verzorger een lastig woord, waardoor misverstanden kunnen ontstaan. Maar de geestelijk verzorger is er dus voor iedereen –gelovig of niet-gelovig- die behoefte heeft aan een goed gesprek over de moeiten en worstelingen van het leven. Verzorgenden spelen een enorm belangrijke signalerende rol  hierin. Ik hoop dus dat ze niet schromen om door te verwijzen, zodat hun cliënt wat verlichting krijgt. Juist in deze coronatijd.’